ပထမဆုံးအနေနဲ့ မြောက်ကိုရီးယား။ ပြီးတော့ မြန်မာ။ အခု အာဖဂန်နစ္စတန်။ တရုတ်ရဲ့ အိမ်နီးချင်း ၃ နိုင်ငံမှ ာဖြစ်ပျက်နေတဲ့ အကျပ်အတည်းတွေမှာ တူတာလေးတွေ အနည်းအကျဉ်းရှိနေပါတယ်။

သို့ပေမယ့်လည်း တရုတ်အတွက် ဒီ ၃ နိုင်ငံက သယ်ဆောင်လာပေးတဲ့ မေးခွန်းတွေကတော့ ၎င်းနဲ့နယ်နိမိတ်ခြင်း ထိစပ်နေတဲ့ ဒီအရေးပါတဲ့ကျရှုံးနိုင်ငံတွေကို တရုတ်က မဟာဗျူဟာကျကျ ဘယ်လိုကိုင်တွယ်မလဲနဲ့ တရုတ်ရဲ့တုန့်ပြန်မှုက ၎င်းရဲ့ပုံရိပ်ကို အင်အားကြီးနိုင်ငံတစ်နိုင်ငံအနေနဲ့ ဘယ်လိုဖွင့်ဆိုမလဲ ဆိုတာပါ။

အာဖရိကမှာ တရုတ်ရဲ့ပါဝင်ပတ်သက်မှုတွေနဲ့ တရုတ်-အမေရိကန်ကြားဆက်ဆံရေးတွေကတဆင့် ကမ္ဘာ့နိုင်ငံရေးဇာတ်ခုံမှာ တရုတ်က သူ့ရဲ့လွှမ်းမိုးမှုတွေကို ဘယ်လိုအသုံးချမလဲဆိုတဲ့သဲလွန်စတွေကို အနောက်နိုင်ငံက တရုတ်ရေးရာစောင့်ကြည့်သူတွေဟာ နှစ်ပေါင်းများစွာ ရှာဖွေခဲ့၊ ရှာဖွေနေကြဆဲပါ။ သို့ပေမယ့်လည်း တရုတ်ရဲ့ အိမ်နီးချင်း ၃ နိုင်ငံကို ချဉ်းကပ်တဲ့နည်းလမ်းကနေ ပိုပြီးရှင်းလင်းတဲ့ အဖြေတစ်ခုကို ရကောင်းရနိုင်ပါတယ်။

“အာဖဂန်နစ္စတန်၊ မြန်မာနဲ့ မြောက်ကိုရီးယား အရေးတွေက အင်အားကြီးနိုင်ငံဖြစ်ဖို့တာစူနေတဲ့ တရုတ်အတွက် စမ်းသပ်မှုတွေပါပဲ။ အမေရိကန်က အာဖဂန်ကနေ တပ်ရုတ်သွားတဲ့အချိန်မှာ ကျန်နေတဲ့ နေရာလပ်ကို တရုတ်က ကျွမ်းကျင်ပါးနပ်စွာနဲ့ ဖြည့်နိုင်၊ မဖြည့်နိုင်ဆိုတာရောပါပဲ”လို့ သမိုင်းပညာရှင်နဲ့ သမ္မတ အကြံပေးဟောင်းတစ်ဦးဖြစ်သူ ဦးသန့်မြင့်ဦး က ဆိုပါတယ်။

“ရွေးကောက်ပွဲတွေ၊ ဒီမိုကရေစီနဲ့ လူ့အခွင့်အရေးတွေကို အခြေပြုပြီး ကျရှုံးနိုင်ငံတွေကို ချည်းကပ်တဲ့ အနောက်နိုင်ငံတွေရဲ့ နည်းလမ်းတွေကို ကျွန်တော်တို့မြင်တွေ့ခဲ့ပြီးပေမယ့် မကြာသေးတဲ့ ဆယ်စုနှစ်များမှာ ၎င်းရဲ့ကိုယ်ပိုင်ပုံစံနဲ့ ဖွံ့ဖြိုးလာမှုကို တခြားနိုင်ငံတွေဆီဖြန့်ကျက်ဖို့ အင်တင်တင် လုပ်နေတဲ့ တရုတ်ကရော ဘယ်လိုပုံစံနဲ့ချည်းကပ်မလဲဆိုတာကို ကျွန်တော်တို့တကယ်ကို မသိပါဘူး”လို့ ၎င်းက ဆက်ပြောခဲ့ပါတယ်။

 

၎င်းရဲ့ကိုယ်ပိုင်ပုံစံနဲ့ ဖွံ့ဖြိုးလာမှုကို တခြားနိုင်ငံတွေဆီ ဖြန့်ကျက်ဖို့ အင်တင်တင် လုပ်နေတဲ့ တရုတ်ကရော ဘယ်လိုပုံစံနဲ့ချည်းကပ်မလဲဆိုတာကို ကျွန်တော်တို့တကယ်ကို မသိပါဘူး

 

 

ယခုအချိန်ထိတော့ တရုတ်ရဲ့ ချည်းကပ်မှုတွေက သတိရှိရှိနဲ့ အစဉ်အလာဆန်နေပါတယ်။ အာဖဂန်နစ္စတန်မှာဆိုရင် တာလီဘန်တွေကို တက်ကြွစွာနဲ့ဦးဆောင်လမ်းပြပေးဖို့ နိုင်ငံတကာအသိုင်းအဝိုင်းကို တရုတ်က တိုက်တွန်းခဲ့တယ်။

မြန်မာ့အရေးမှာလည်း မတ်လက ကုလလုံခြုံရေးကောင်စီမှာ အာဏာသိမ်းမှုကိုရှုတ်ချဖို့အရေးကို တရုတ်က ပေါ်ပေါ်ထင်ထင်ကိုပဲ ဟန့်တားပိတ်ဆို့ခဲ့ပြီးနောက် မြန်မာ့စီးပွားရေးဖွံ့ဖြိုးရေးဆိုင်ရာတွေ အတွက် ကမ်းလှမ်းခဲ့ပြန်ပါတယ်။ မြောက်ကိုရီးယားနဲ့ကတာ့ ဇူလိုင်မှာကျရောက်ခဲ့တဲ့ ၎င်းတို့နှစ်နိုင်ငံအကြား ရင်းနှီးချစ်ကြည်မှု၊ ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှု့ နဲ့ အပြန်အလှန် အကူအညီပေးမှုသဘောတူစာချုပ် ချုပ်ဆိုခြင်း နှစ် ၆၀ ပြည့်အခမ်းအနားမှာ ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှုတွေကို ဆက်လက်အားကောင်းလာစေဖို့အတွက် ကတိကဝတ်တွေကို ထားရှိခဲ့ကြပြန်တယ်။

ဒီ သုံး နိုင်ငံမှာ တရုတ်ရဲ့လွှမ်းမိုးမှုတွေက သဘောသဘာဝအားဖြင့် အလွန်ခြားနားပါတယ်။ အာဖဂန်နစ္စတန်က တရုတ်နဲ့နယ်နိမိတ်အနည်းငယ်ပဲ ထိစပ်နေပေမယ့် မြန်မာနဲ့ မြောက်ကိုရီးယားကတော့ တရုတ်နဲ့ရှည်လျားတဲ့နယ်နိမိတ်ရှိပြီး အပြန်အလှန်ဆက်သွယ်မှုတွေနဲ့ သမိုင်းကြောင်းရှည်တစ်ခုလည်း ရှိနေတာပါပဲ။

“မြန်မာမှာ တရုတ်ရဲ့ထိပ်တန်းအကျိုးစီးပွားတွေက တည်ငြိမ်ဖို့အတိုင်းအတာတစ်ခုထိကို သေချာစေပြီး ဘယ်အင်အားကြီးနိုင်ငံကိုမှ ပိုကောင်းတဲ့မိတ်ဖက်တစ်ယောက်အနေနဲ့ မြန်မာမှာမ ရှိအောင်လုပ်ထားတဲ့သဘောပါ။ ဘေဂျင်း (တရုတ်) ရဲ့ ပထဝီနိုင်ငံရေးရည်ရွယ်ချက်ကတော့ မြန်မာကို အိန္ဒိယသမုဒ္ဒရာ နဲ့ တရုတ်ပြည်မကြီးကို ဆက်သွယ်ပေးရာ တံတားတစ်စင်းအနေနဲ့ အသုံးချလိုတာနဲ့ ၎င်းရဲ့ အနောက်တောင် နယ်စပ်ဒေသတလျှောက် ဘာဘေးရီးရန်းအရိုင်းအစိုင်း ပဋိပက္ခတွေကို ကိုင်တွယ်စီမံနိုင်ဖို့ ကျင့်သုံးခဲ့တဲ့ ထောင်စုနှစ်အလွန်က နည်းလမ်းဟောင်းပုံစံမျိုးကို မြန်မာမှာ ပြန်အသုံးချချင်တာပါ” လို့ ဦးသန့်မြင့်ဦးက ဆက်လက်ပြောခဲ့ပါတယ်။

 

ဘေဂျင်း (တရုတ်) ရဲ့ ပထဝီနိုင်ငံရေးရည်ရွယ်ချက်ကတော့ မြန်မာကို အိန္ဒိယသမုဒ္ဒရာနဲ့ တရုတ်ပြည်မကြီးကို ဆက်သွယ်ပေးရာ တံတားတစ်စင်းအနေနဲ့ အသုံးချလိုတာဖြစ်ပါတယ်။

 

Stimon Center thinktank မှာ တရုတ် ရေးရာကို ညွှန်ကြားသူ ယွင်စွင့် (Yum Sun) ကလည်း အထက်ပါ အဆိုကို သဘောတူပါတယ်။ တရုတ်က အဓိက ဂရုစိုက်တာကတော့ ဒုက္ခသည်ဘေးအကျပ်ဆိုက်လာနိုင်တဲ့ ၎င်းရဲ့နယ်စပ်ဒေသလုံခြုံရေးဖြစ်ကြောင်း ယွင်စွင့် က ပြောခဲ့တယ်။ ဥပမာအားဖြင့် ၂၀၀၉ က ကိုးကန့်မှာ ဖြစ်ပွားခဲ့တဲ့ ပြင်းထန်တဲ့တိုက်ပွဲတွေကြောင့် မြန်မာဒုက္ခသည် ၃၀,၀၀၀ လောက်က တရုတ်ပြည်ဖက်ကို ထွက်ပြေးခိုလှုံခဲ့ရပါတယ်။

“ဒီနိုင်ငံတွေမှာ အခြေအနေတွေက ဆက်လက်ပြီးယိုယွင်းပျက်စီးနေမယ်ဆိုရင် တရုတ်အစိုးရက အခြေအနေတွေကို လပေါင်းများစွာကြိုတင်ပြီး အနီးကပ်စောင့်ကြည့်နေမှာပါ” ဟု ယွင်စွင့် က ဆက်ပြောခဲ့ပါတယ်။

အာဖဂန်နစ္စတန်အရေးမှာဆိုရင် တရုတ်အစိုးရက ဘယ်အတိုင်းအတာအထိ တာလီဘန်တွေနဲ့ စခန်းဆက်သွားမလဲဆိုတာကို ဆွေးနွေးငြင်းခုံနေရဆဲပါ။

“တရုတ် က တာလီဘန်တွေနဲ့ သံတမန်ဆက်ဆံရေးတည်ထောင်မယ်လို့တော့ ကျွန်တော်မထင်ဘူး။ အနည်းဆုံး ကာလတိုအတွင်းမှာတော့ မဖြစ်လောက်ဘူး“ ဟု လန်ကျိုး တက္ကသိုလ် (Lanzhou University)၏ အာဖဂန်သုတေသနစင်တာ မှ ဒါရိုက်တာ ကျူးယုံပျောင်း (Zhu Yongbiao) က ယခင်လ၌ပြုလုပ်ခဲ့သည့် တွေ့ဆုံမေးမြန်းမှုတစ်ခုမှာ ဖြေကြားခဲ့ပါတယ်။

အရေးပါတဲ့အင်အားကြီးနိုင်ငံတစ်နိုင်ငံအနေနဲ့ အနှေးနဲ့အမြန်ဆိုသလို တရုတ်က အာဖဂန်နစ္စတန်နဲ့ သံဆက်သွယ်ရေးကို လပိုင်း၊ နှစ်ပိုင်းအတွင်း တည်ထောင်နိုင်ကြောင်း ဝေဖန်သူတွေက ပြောကြပါတယ်။

“တရုတ်က လူကြီးဖြစ်လာတဲ့ ချာတိတ်လေးတစ်ယောက်လိုပါပဲ။ အဲ့တော့ တရုတ်က လူကြီးလူကောင်း တစ်ယောက်လို ပြုမှုတာမျိုးကိုပဲ လူတွေက မျှော်မှန်းကြပါတယ်။ ကြိုက်သည်ဖြစ်စေ၊ မကြိုက်သည်ဖြစ်စေ တရုတ်ရဲ့ စီးပွားရေး နဲ့ နိုင်ငံရေးအရ အလေးသာမှုတွေက ဦးတည်ရာကို သဘာဝကျကျ ပဲ့ထိန်းပေးနေတာပါ။ သို့ပေမယ့်လည်း တရုတ်က စွန့်စားရမှာတွေကို အကာအကွယ်ယူနေဆဲပါ” ဟု စင်္ကာပူနိုင်ငံ စိန့် ရာဂျာရမ်နမ် နိုင်ငံတကာလေ့လာရေးကျောင်း (S. Rajaratnam School of International Studies in Singapore) က ရပ်ဖယ်လ်လို ပန်ထူချီ (Raffaello Pantuucci) က ပြောပါတယ်။

 

တရုတ်က လူကြီးဖြစ်လာတဲ့ ချာတိတ်လေးတစ်ယောက်လိုပါပဲ။ အဲ့တော့ တရုတ်က လူကြီးလူကောင်း တစ်ယောက်လို ပြုမှုတာမျိုးကိုပဲ လူတွေက မျှော်မှန်းကြပါတယ်။ ယခုအချိန်ထိတော့ ဘေဂျင်းရဲ့ ချည်းကပ်ပုံလမ်းကြောင်းတွေမှာ ဝါရှင်တန်နဲ့ တူတာဆိုလို့ အနည်းငယ်ပဲရှိတယ်။

 

 

“အမေရိကန်တပ်တွေ အနာဂတ်မှာ အာဖဂန်ကို ပြန်သွားနိုင်တယ်လို့ ကျွန်တော် ယုံကြည်တယ်။ ကျွန်တော်တို့ ပြန်သွားရမှာပါပဲ၊ ဘာလို့လဲဆိုရင် ခြိမ်းခြောက်မှုအန္တရာယ်က သိပ်ကြီးလို့ပါ” ဟု ရီပတ်ဘလင်ကန် အထက်လွှတ်တော်အမတ် လင်ဆေး ဂရေဟမ် (Lindsey Graham) က BBC ကို ယခုအပတ်ထဲမှာပဲ ပြောခဲ့ပါတယ်။

၎င်းဆိုခဲ့သည့်အတိုင်းဖြစ်လာခဲ့သည်ဆိုသော် တရုတ်ရဲ့စာမျက်နှာတွေမှာ ပါဝင်ဆောင်ရွက်ရသလိုဖြစ်လာနိုင်ကြောင်း ဟောင်ကောင်တက္ကသိုလ်က အိန်းဇယ်ဟယ် ( Enze Han) က ကမ္ဘာ့ရေးရာပဋိပက္ခတွေမှာ ဝါရှင်တန်ရဲ့စစ်ရေးအရပါဝင်မှုအပေါ် ဘေဂျင်းရဲ့အမြင်ကို အတိုးချုံးရင်းပြောခဲ့ပါတယ်။

“အမေရိကန်တွေ အာဖဂန်မှာ နွံထပ်နစ်တဲ့အဖြစ်မျိုးကို ဘေဂျင်းကလည်း မြင်ချင်မှာပါ။ အဆိုးဝါးဆုံးအခြေအနေတွေ ဖြစ်လာခဲ့ရင်တောင် တရုတ်က အာဖဂန် မှာ အမေရိကန်လို ဝင်ပါဖို့ဆိုတာမဖြစ်နိုင်ပါဘူး” ၎င်းက ဆက်ပြောခဲ့ပါတယ်။

“မြန်မာ့အရေးမှာဆိုရင် ကိုဗစ်ကပ်ဘေးနဲ့ နိုင်ငံရေးအကျပ်အတည်းတွေက တိုင်းပြည်ကို ကျရှုံးနိုင်ငံတစ်နိုင်ငံဖြစ်သွားစေနိုင်ပါတယ်။ မြန်မာကို ဒီလိုမဖြစ်သွားအောင် ၎င်းတို့ကာကွယ် လုပ်ကိုင်ပေးနိုင်တာ များများစားစားဘာမှမရှိဘူးလို့ တရုတ်က ထင်နေတယ်။ မြန်မာက ကျရှုံးနိုင်ငံဖြစ်လာခဲ့မယ်ဆိုလည်း တရုတ်က မြန်မာ့အကျပ်အတည်းကို ၎င်းတို့အတွက် အခွင့်အလမ်းတစ်ခုအဖြစ် ပြောင်းလဲနိုင်ဖို့ နည်းလမ်းတွေကို ရှာမှာပါ” ဟု အိန်းဇယ်ဟယ်က သုံးသပ်ပြခဲ့ပါတယ်။

ဘေဂျင်းရဲ့ လက်တွေ့အကျိုးမျှော်နိုင်ငံခြားရေးမူဝါဒက ပြောင်းလဲဖို့မရှိဘူးဆိုတာ ရှင်းနေပါတယ်။ ဒီ ကျရှုံး နိုင်ငံ ၃ နိုင်ငံ ရဲ့ ဖြစ်ရပ်တွေကို တရုတ်ရဲ့တုန့်ပြန်မှုတွေကနေ အင်အားကြီးနိုင်ငံတစ်နိုင်ငံအနေနဲ့ တရုတ်က သူ့ရဲ့ပုံရိပ်ကို ဘယ်လိုတည်ဆောက်မလဲဆိုတာကို အနောက်နိုင်ငံသား မျက်မှောက်ရေးရာလေ့လာသူတွေကိုယ်တိုင် ကောက်ချက် ချနိုင်ဖို့ မလွဲမသွေလမ်းပြနေပါတယ်။

သို့ပေမယ့် ဘေဂျင်းရဲ့အမြင်မှာတော့ ထိုကဲ့သို့သော ချည်းကပ်မှုက ၎င်းတို့ရဲ့ မဟာဗျူဟာကျကျ ကျွမ်းကျင်လိမ္မာမှုတစ်ခုလည်းဖြစ်နိုင်ပါသေးတယ်။

“ဒါက Game of Thrones ဇာတ်လမ်းတွဲလိုပါပဲ။ မင်းဆက်တွေ တက်လာလိုက်၊ ဆင်းသွားလိုက်သဘောမျိုးပေါ့။ သို့ပေမယ့် တရုတ်ကတော့ သူတို့ရဲ့အိမ်နီးချင်းအဖြစ် အမြဲဆက်ရှိနေမှာမျိုးပါ။ ဒီနိုင်ငံတွေကို အနောက်နိုင်ငံတွေက လွမ်းမိုးချယ်လှယ်ချင်တယ်ဆိုရင်တော့ တရုတ်ကနေတဆင့်သွားမှသာ ဖြစ်ပါမယ်။ အနောက်ကမ္ဘာနဲ့ အခင်းအကျင်း အပြောင်းအလဲမှာ မြောက်ကိုရီးယား၊ မြန်မာနဲ့ အာဖဂန်ဆိုတာက တရုတ်လက်ထဲက ဖဲချပ်တွေပါပဲ” လို့ ယွင်စွင့်က ပြောခဲ့ပါတယ်။

(The Guardian ပါ ဆောင်းပါးရှင် Vincent Ni ၏ “Like Game of Thrones’: how triple crisis on China’s borders will shape its global identity” ဆောင်းပါးကို ဘာသာပြန်သည်။) 

 

Burma Associated Press