ထိုင်းဝန်ကြီးချုပ် Srettha Thavisin သည် ရုရှားသမ္မတ ဗလာဒီမာ ပူတင်နှင့် ဘေဂျင်းတွင် ပြီးခဲ့သည့်အပတ်က တွေ့ဆုံခဲ့သည်။ နှစ်ဘက်နွေးထွေးစွာ တွေ့ဆုံမှု၏ နောက်ကွယ်မှ စေ့ဆော်မှု အကြောင်းရင်းမှာစီးပွားရေးနှင့် သက်ဆိုင်သည့်သဏ္ဍာန်မြင်ရသည်။ သို့သော် ထို့အတွက် ထိုင်းနိုင်ငံ၏ ဂုဏ်သတင်း မည်မျှ ထိခိုက်သွားသနည်း။

 

ယူကရိန်းနိုင်ငံကို ကျူးကျော်မှုအတွက် ရုရှားကို နိုင်ငံတကာဇတ်ခုံမှ ဖယ်ကျဉ်ထားရန် အနောက်နိုင်ငံများက အားထုတ်နေသော်လည်း ရုရှားသည် အာရှနိုင်ငံများ၏ နွေးထွေးသည့် ဆက်ဆံရေးတွင် ပျော်ပိုက်နေဆဲဖြစ်သည်။ ထိုင်းနိုင်ငံသည်လည်း ၎င်းနိုင်ငံများတွင် အပါအဝင်ဖြစ်သည်။

 

ပြီးခဲ့သည့်အပတ်တွင် ဘေဂျင်းရှိ ခါးပတ်နှင့် လမ်းထိပ်သီးအစည်းအဝေး၌ ထိုင်းဝန်ကြီးချုပ် Srettha Thavisin သည် ရုရှားသမ္မတ ဗလာဒီမာ ပူတင်နှင့် တွေ့ဆုံပြီးနောက် ထိုင်းနိုင်ငံနှင့် ရုရှားနိုင်ငံတို့၏ "နီးကပ်သော ဆက်ဆံရေး အဓွန့်ရှည်ကြာမှု” အပေါ် ဂုဏ်ပြုပြောဆိုခဲ့သည်။

 

Srettha သည် X(ယခင် Twitter) တွင် ပူတင်နှင့် ပထမဆုံးအကြိမ်တွေ့ဆုံမှုအကြောင်း ရေးသားဖော်ပြခဲ့သည်။ နှစ်ဘက်လုံးမှ ကုန်သွယ်ရေးနှင့် ယဉ်ကျေးမှုပူးပေါင်းရေး တိုးမြင့်ရန် ဆွေးနွေးခဲ့ကြောင်း၊ ထိုင်းနိုင်ငံသို့ နောက်နှစ်တွင် လာရောက်လည်ပတ်ရန် Srettha ၏ ဖိတ်ခေါ်မှုကို ပူတင်က လက်ခံခဲ့ကြောင်း ၎င်းက ဖော်ပြထားသည်။

 

စီးပွားရေးသာ Srettha ကို စေ့ဆော်သည့် အခရာ

 

အိမ်ခြံမြေသူဌေးကြီး Srettha သည် စီးပွားရေးကိုသာ အာရုံစိုက်သည်ဟု ကျွမ်းကျင်သူများက ပြောကြားသည်။

 

“ထိုင်းစီးပွားရေးကို ၄ % နဲ့ အထက် မြှင့်တင်ဖို့ နိုင်ငံခြားငွေ လဲလှယ်ရေးအချို့ လိုအပ်ပါတယ်။ ဝယ်ယူသုံးစွဲသူ တွေ လိုအပ်ပါတယ်။ သူ ပူတင်ဘက် လညှ့်သွားတာက အနောက်နိုင်ငံတွေကို မျက်ကွယ်ပြုလိုက်တယ်လို့ ကျွန်တော် မထင်ဘူး။ သူက နှစ်ဘက်လုံးနဲ့ ဆက်ဆံချင်တာ။” ဟု ဘန်ကောက်မှ နိုင်ငံရေးလေ့လာဆန်းစစ်သူ Thitinan Pondsudhirak က DW သို့ ပြောကြားသည်။

 

“BRI ဖိုရမ်မှာ လတ်တလော ပူတင်နဲ့ တွေ့တဲ့အတွက် လူမှုမီဒီယာက လူအများရဲ့ ထိုးနှက်ချက်တွေ ခံနေရတဲ့ အချိန်မှာ အမြင်နဲ့ပဲ ဆုံးဖြတ်ဖို့ မဖြစ်နိုင်ဘူး။” ဟု ဂျပန်နိုင်ငံ Kansai တက္ကသိုလ်မှ ငြိမ်းချမ်းရေးနှင့် ပဋိပက္ခ လေ့လာရေး တွဲဖက်ပါမောက္ခ Mark S. Cogan က ပြောကြားသည်။

 

“ထိုင်းနိုင်ငံက ခရီးသွားလုပ်ငန်းအပေါ် အကြီးအကျယ် မှီခိုနေရတုန်းပဲ။ တရုတ်ခရီးသွားတွေ ထင်သလောက် မလာတဲ့အခါ ထိုင်းနိုင်ငံထဲက ရုရှားရဲ့ စွဲဆောင်မှုနဲ့ ရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှုတွေကို လျစ်လျူရှုဖို့ မဖြစ်နိုင်ဘူး။” ဟု သူက ပြောသည်။

 

ICC ၏ ပူတင်ကို ဖမ်းဝရမ်းထုတ်မှု

 

ဖေဖော်ဝါရီ ၂၄ ရက် ၂၀၂၂ ခုနှစ် ယူကရိန်းအပေါ် ကျူးကျော်မှုအပြီး အနောက်နိုင်ငံများ၏ ပိတ်ဆို့အရေးယူမှု များနှင့် နိုင်ငံရေးအရ ခွဲခြားထားမှုများရှိလင့်ကစား ထိုင်းနိုင်ငံသည် ရုရှားနှင့် စီးပွားရေး ဆက်လက် လုပ်ကိုင်ခဲ့သည်။ ယူကရိန်းမှ နယ်မြေလေးခုကို ရုရှားနယ်မြေထဲသို့ အဓမ္မထည့်သွင်းခြင်းကို ပြစ်တင်ရှုတ်ချ သည့် ကုလမဲခွဲမှုတွင်လည်း ထိုင်းနိုင်ငံက မဲမပေးဘဲ နေခဲ့သည်။ အခြေအနေများ ပိုမို ရှုပ်ထွေးစေသည့် အချက်မှာ ပူတင်ကို နိုင်ငံတကာရာဇဝတ်မှုတရားရုံးမှ အလိုရှိနေပြီး "ယူကရိန်းမှ အခြေအနေများနှင့် ဆက်စပ်၍"သည်ဟိဂ်က ဖမ်းဝရမ်း ထုတ်ပြန်ခဲ့ခြင်းဖြစ်သည်။

 

ထိုင်းနိုင်ငံက ရုရှားခရီးသွားများ ထိုင်းနိုင်ငံတွင် နေထိုင်နိုင်သည့်ရက် တိုးမြှင့်ပေးလိုက်ကြောင်း ကြေငြာအပြီးမှာ ပင် ဘေဂျင်း၌ ခေါင်းဆောင်နှစ်ဦး၏ တွေ့ဆုံမှုဖြစ်ပေါ်လာခြင်းဖြစ်သည်။ နိုဝင်ဘာ ၁ ရက်နေ့မှ စတင်ကာ ရုရှား ခရီးသွားများသည် ထိုင်းနိုင်ငံတွင် ယခင် ရက် ၃၀ မှ ယခုအခါ ရက် ၉၀ အထိ နေထိုင်ခွင့်ပြုသွားမည်ဖြစ်ပြီး ဧပြီလ ၃၀ ရက်နေ့အထိ ယာယီသက်ရောက်မှု ရှိမည်ဖြစ်သည်။ ၎င်းခွင့်ပြုချက်ကြောင့် နိုင်ငံ၏ စီးပွားရေး မြှင့်တင်နိုင်မည်ဟု ထိုင်းနိုင်ငံက မျှော်လင့်နေသည်။

 

မလေးရှားအခြေစိုက် ခရီးသွားလုပ်ငန်း လေ့လာဆန်းစစ်သူ Gary Bowerman က ၎င်း ဆုံးဖြတ်ချက်သည် "အဓိပ္ပါယ်ရှိသည်။” ဟု ပြောသည်။

 

“ထိုင်းနိုင်ငံက ကြိုဆိုမှုကို တိုးမြှင့်ပေးလိုက်တဲ့အတွက် ရုရှားခရီးသွားတွေ နိုင်ငံထဲမှာ ပိုမို လှည့်လည် သွားလာဖို့အတွက် အချိန်ပိုမို သုံးစွဲကြမယ်လို့ ထိုင်းနိုင်ငံက မျှော်လင့်ထားတယ်။” ဟု ၎င်းက ပြောသည်။

 

ယခုနှစ် ထိုင်းငံသို့ ဝင်ရောက်လာသည့် နိုင်ငံတကာ ခရီး သွားများအကြား ရုရှား ခရီးသွားများက နံပတ် ၅ နေရာတွင် ရှိသည်။ အာဏာပိုင်များက ၂၀၂၄ ခုနှစ်တွင် ရုရှား ခရီးသည် နှစ်သန်းခန့်သို့ တိုးတက်လာမည်ဟု မျှော်မှန်းထားကြသည်

 

ထိုင်းနိုင်ငံသည် ရုရှားခရီးသွားများအတွက် အားလပ်ရက်သွားရောက်ရန်နေရာအဖြစ် ရေပန်းစားခဲ့သည်မှာ ကြာမြင့်ပြီ ဖြစ်သည်။ ထိုင်းနိုင်ငံ အားကစားနှင့် ခရီးသွားဝန်ကြီးဌာနအဆိုအရ အောက်တိုဘာ ၁ ရက်နေ့မှ စတင် ကာ ဝင်ရောက်လာသူ ၁ သန်းခန့် ရှိပြီဟု သိရသည်။ ယခုနှစ် ထိုင်းငံသို့ ဝင်ရောက်လာသည့် နိုင်ငံတကာ ခရီး သွားများအကြား ရုရှား ခရီးသွားများက နံပတ် ၅ နေရာတွင် ရှိသည်။ အာဏာပိုင်များက ၂၀၂၄ ခုနှစ်တွင် ရုရှား ခရီးသည် နှစ်သန်းခန့်သို့ တိုးတက်လာမည်ဟု မျှော်မှန်းထားကြသည်။

 

“ဖူးခက် ဒါမှမဟုတ် တခြား ထူးခြားဆန်းပြားတဲ့နေရာတွေကိုပဲ လူတစ်သန်း ဒါမှမဟုတ် ရုရှားတွေ ပိုမိုဝင်ရောက် လာရုံတင်မကပါဘူး။ ရုရှားစားသောက်ဆိုင်တွေနဲ့ တခြား ယဉ်ကျေးမှုချင်း ရင်းနှီးကျွမ်းဝင်လာတာတွေလို ရုရှားအသိုင်းအဝိုင်းဖန်တီးခြင်းအားဖြင့် ထိုင်းနိုင်ငံရဲ့ ခရီးသွားလုပ်ငန်း ကို အိမ်ခြံမြေရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှုတွေက တစ်ဖက်တစ်လမ်းက တည်ငြိမ်မှုဖြစ်စေပါတယ်။” Cogan က ဖြည့်စွက်ပြောကြားသည်။

 

ကုန်သွယ်ရေးတွင် ရုရှားသည် ထိုင်း၏ ၃၀ ခုမြောက် အကြီးဆုံးမိတ်ဖက်နိုင်ငံဖြစ်သည်။ ရုရှားသို့တင်ပို့မှုများတွင် ယာဉ်များ၊ စက်ယန္တယားများ၊ အီလက်ထရောနစ်ပစ္စည်းများ၊ ဟင်းသီးဟင်းရွက်နှင့် အသီးအနှံများ ပါဝင်သည်။ တင်သွင်းမှုများမှာ ရေနံ၊ မြေဩဇာနှင့် သံမဏိတို့ ပါဝင်သည်။ ယမန်နှစ်တွင် ရုရှားနိုင်ငံက ထိုင်းနိုင်ငံနှင့် နှစ်နိုင်ငံ ကုန်သွယ်မှု အမေရိကန်ဒေါ်လာ ၁၀ ဘီလီယံ (ယူရို ၉.၄၄ ဘီလီယံ) သို့ တိုးမြှင့်သွားရန် ကတိပေးခဲ့သည်။

 

ပိုနေမြဲ ကျားနေမြဲ အခြေအနေ

 

ထိုင်း-ရုရှားဆက်ဆံရေးသည် Srettha Thavisin လက်ထက်တွင် ယခင်ဝန်ကြီးချုပ်နှင့် နှိုင်းယှဉ်ပါက ပြောင်းလဲ မည့်ပုံ မပေါ်ဟု Ubon Ratchathani တက္ကသိုလ်မှ နိုင်ငံရေးသိပ္ပံပညာရှင် Titipol Phakdeewanich က ပြောကြားသည်။

 

“Prayut [Chan-o-Cha] ကိုပဲ ကျွန်တော် ကြည့်တာမဟုတ်ပါဘူး။ Thaksin [Shinawatra] အထိပါ ကြည့်ပါ တယ်။ ဘာကြောင့်လဲဆိုတော့ သိတဲ့အတိုင်းပဲ Pheu Thai ဆိုတာ Thaksin ရဲ့ ပါတီပဲလေ။ သူက ရုရှားနဲ့ ဆက်ဆံရေး ကောင်းခဲ့တာပဲ။ Thavisin က အာဏာရှိနေတဲ့အချိန် Prayut နဲ့ ကွာခြားမှု ရှိမှာ မဟုတ်ဘူး။ ဘာကြောင့်လဲဆိုရင် ထိုင်းနိုင်ငံက ယူကရိန်းအခြေအနေကို ဘာမှတ်ချက်မှ မပေးဘူး။”

 

Srettha သည် ထိုင်းစီးပွားရေး မြှင့်တင်ရန် ဆန္ဒရှိသည်ဟု မေလက ပြုလုပ်ခဲ့သော ထိုင်းနိုင်ငံ အထွေထွေ ရွေးကောက်ပွဲတွင် အဓိက စည်းရုံးလှုံ့ဆော်ခဲ့သည်။ သို့သော် အစိုးရဖွဲ့ရန် စစ်တပ်လိုလားသည့် ပါတီများနှင့် ညွန့်ပေါင်းဖွဲ့စည်းလိုက်သောအခါ Pheu Thai ပါတီ၏ ဂုဏ်သိက္ခာမှာ ပါတီထောက်ခံသူများ၏ ဝေဖန်မှုကြောင့် ထိခိုက်ခဲ့သည်။

 

“သူက စီးပွားရေးမူဝါဒတွေလောက်ပဲ စဉ်းစားတဲ့သူပါ။ ဘာကြောင့်လဲဆိုရင် ဒါက Pheu Thai ပါတီရဲ့ ပိုမိုလူကြိုက်များရေးနဲ့ ဂုဏ်သိက္ခာ တိုးတက်ရေးအတွက် မျှော်လင့်ချက်ဖြစ်လို့ပါပဲ။ စီးပွားရေးကောင်းလာရင် နောက်လာမယ့် ရွေးကောက်ပွဲမှာ သူတို့ အမတ်နေရာ ပိုမိုရရှိဖို့ အခွင့်အလမ်းရှိတာပေါ့။” ဟု Titipol က ပြောသည်။

 

‘သာမန်လူထုကို ရှေးရှုသည့် မူဝါဒ’

 

၎င်းရည်ရွယ်ချက်အတိုင်း Pheu Thai ပါတီက အသက် ၁၆ နှစ်ပြည့်ပြီးသည့် ထိုင်းနိုင်ငံသားအားလုံးကို ဒစ်ဂျစ်တယ်ငွေကြေး ထိုင်းဘတ် ၁၀၀၀၀(ယူရို ၂၅၉၊ အမေရိကန်ဒေါ်လာ ၂၇၄) စီ ပေးအပ်ရန် ကတိပြုခဲ့သည်။ လူဦးရေ သန်း ၇၀ ကျော်တွင် လေးပုံသုံးပုံမှာ သတ်မှတ် အသက်အရွယ်တွင်း ပါဝင်နေသည့်အတွက် ၎င်းလုပ်ရပ်မှာ ကုန်ကျစားရိတ် များပြားနိုင်သည်။

 

“သူတို့ရဲ့ သာမန်လူထုရှေးရှုတဲ့ မူဝါဒအတွက် ငွေကြေးရင်းမြစ်အကြောင်း မေးခွန်းအကြီးကြီးဖြစ်လာပါတယ်။” Titipol က ပြောကြားသည်။

 

ရုရှားခရီးသွားလုပ်ငန်းနှင့် ရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှုများကို ပိုမိုခွင့်ပြုခြင်းသည် ထိုင်းနိုင်ငံအတွက် ဝင်ငွေတိုးတက်ရေး နည်းလမ်းတစ်ခုဖြစ်သည်။ "အစိုးရအတွက် ဝင်ငွေပိုမို တိုးတက်လာစေဖို့ သူတို့ကြိုးစားနေပါတယ်ဆိုတာကို ပြသဖို့ လုပ်လို့ရတာ အကုန်လုပ်နေပါတယ်။” ဟု Titipol က ပြောသည်။

 

သို့သော် ယူကရိန်းကို တိုက်ခိုက်မှုကြောင့် ရုရှား၏ နိုင်ငံတကာ ဂုဏ်သိက္ခာမှာ မှေးမှိန်လာပြီး Srettha က ပူတင်ကို နွေးထွေးစွာ ဆက်ဆံခဲ့သည့်အတွက် ဂုဏ်သိက္ခာအရ ပေးဆပ်ရမှုလည်း ရှိလာနိုင်သည်ဟု နိုင်ငံရေး သိပ္ပံပညာရှင်က ဖြည့်စွက်ပြောကြားသည်။

 

“’ဒီမိုကရေစီနဲ့ လူ့အခွင့်အရေး ထောက်ခံတဲ့သူတစ်ဦးအနေနဲ့ ထိုင်းနိုင်ငံရဲ့ ဂုဏ်သိက္ခာအတွက် ကောင်းတယ်လို့ ကျွန်တော် မထင်ဘူး။ သူ့[Srettha ရဲ့] အစိုးရရဲ့ ဂုဏ်သိက္ခာကိုလည်း ဖျက်ဆီးပစ်လိမ့်မယ်။ သူ့မှာ ပူတင်နဲ့ ဓာတ်ပုံတွဲမရိုက်ဖို့ ရွေးချယ်ခွင့်ရှိတာပဲ။ ဒါပေမယ့် ဒါကို ပြသဖို့ သူရွေးလိုက်တာပဲ။ သူက ဂုဏ်သိက္ခာအကြောင်း တကယ် ဂရုမစိုက်ဘူး။ ပထဝီနိုင်ငံရေး၊ ထိုင်းနိုင်ငံရဲ့ ဂုဏ်သိက္ခာ အမှန်တကယ် ဟန်ချက်ညီဖို့၊ တိုးတက်စေဖို့ ကိုလည်း တကယ်နားလည်ပုံမရဘူး။"

 

ကိုးကား - DW

ပုံစာ - ထိုင်းဝန်ကြီးချုပ် Srettha Thavisin နှင့် ရုရှားသမ္မတ ဗလာဒီမာ ပူတင် (Photo: Grigory Sysoyev/dpa/picture alliance)