တစ်ဖက်နှင့် တစ်ဖက် ဓားစာခံနှင့် အကျဉ်းသားများ ဆက်လက်လဲလှယ်ရေး ဘုံသဘောတူညီချက်များ ရှာဖွေ မရနိုင်သည့်အတွက် အစ္စရေးနှင့် ဟားမက်စ်တို့အကြားမှ ထိရှလွယ်သည့် အပစ်အခတ်ရပ်စဲရေးသည် သောကြာနေ့ မနက်တွင် ပျက်ပြယ်သွားပြီဖြစ်သည်ဟု အစ္စရေးနှင့် ဟားမက်စ်တာဝန်ရှိသူတို့က ပြောသည်။

 

အစ္စရေးနှင့် ဟားမက်စ်တို့သည် ရက်သတ္တပတ်ကြာ အပစ်အခတ်ရပ်စဲရေးကို စစ်ရေးလှုပ်ရှားမှုများပြုလုပ်ကာ ချိုးဖောက်ကြောင်း အပြန်အလှန် စွပ်စွဲပြစ်တင်ခဲ့ကြသည်။ ဟားမက်စ်တို့က ဂါဇာမှ အစ္စရေးတောင်ပိုင်းသို့ ဒုံးကျည်များ ပစ်ခတ်ကြောင်း အစ္စရေးက စွပ်စွဲခဲ့ပြီး ဟားမက်စ်တို့ကလည်း အစ္စရေးတပ်ဖွဲ့များ ဂါဇာမြောက်ပိုင်းတွင် စစ်ဆင်ရေးများ ပြန်လည်ပြုလုပ်ခဲ့ကြောင်း ပြောသည်။ သို့သော် အစ္စရေးအရာရှိနှစ်ဦးနှင့် အကျဉ်းသားရေးရာ ကြီးကြပ်ရသူ ဟားမက်စ်အရာရှိ Zaher Jabareen တို့က စစ်ပွဲခေတ္တရပ်တန့်ထားရာမှ ပြန်လည်စတင်ရခြင်းမှာ အကျဉ်းသားလဲလှယ်ရေးညှိနှိုင်းမှုများ ရှေ့မတိုး နောက်မဆုတ်ဖြစ်နေသောကြောင့်ဟု ဆိုသည်။

 

အစ္စရေး ဝန်ကြီးချုပ် ဘင်ဂျမင်နေတန်ရာဟုက အနည်းဆုံး နောက်ထပ် လဲလှယ်ရေးတစ်ကြိမ် ပြုလုပ်နိုင်မည်ဟု မျှော်လင့်ခဲ့ကြောင်း အစ္စရေးအရာရှိတစ်ဦးက အခြေအနေအရ အမည်ဝှက်ပြောကြားခဲ့သည်။

 

ဟားမက်စ်တို့က အရေးပါသည့်ပုဂ္ဂိုလ်များအပါအဝင် ပါလက်စတိုင်းများ အစ္စရေးအကျဉ်းထောင်များမှ ပိုမိုလွှတ်ပေးရန် တောင်းဆိုခဲ့ပြီး အပြန်အလှန်အားဖြင့် အစ္စရေးစစ်သားများအပါအဝင် ဂါဇာမှ ကျန်ရှိနေသော ဓားစာခံများ ပြန်လွှတ်ပေးမည်ဟု အကြံပြုခဲ့ခြင်းဖြစ်သည်။ သို့သော် အစ္စရေးအရာရှိများက အခြားဖမ်းဆီးထားသူများ လဲလှယ်ရေး မဆွေးနွေးမီ ဂါဇာတွင် ထိန်းသိမ်းထားသည့် အမျိုးသမီးနှင့် ကလေးငယ် အားလုံး ပြန်လိုချင်ကြောင်း ရှင်းလင်းစွာ ပြောဆိုခဲ့သည်။

 

ယာယီအပစ်အခတ်ရပ်စဲရေး ၇ ရက်ကြာပြီးနောက် စစ်ပွဲပြန်လည် စတင်ခြင်းသည် ကျန်ရှိနေသေးသော ဓားစာခံ ဒါဇင်ပေါင်းများစွာအတွက် မေးခွန်းများအဖြစ် ကျန်ရစ်သည်။

 

ဟားမက်စ်နှင့် အခြားစစ်သွေးကြွများသည် အောက်တိုဘာ ၇ ရက် တိုက်ခိုက်မှုတွင် လူ ၂၀၀ ကျော် ပြန်ပေးဆွဲခဲ့သည်ဟု ယုံကြည်ရပြီး ၁,၂၀၀ ကျော် သတ်ဖြတ်ခဲ့သည်။ အစ္စရေးကို အောက်တိုဘာ ၇ ရက် တိုက်ခိုက်မှုအတွင်း ဖမ်းဆီးထားခဲ့သည့် အစ္စရေးနှင့် နှစ်နိုင်ငံ နိုင်ငံသားခံယူထားသူများ ၈၁ ဦး၊ နိုင်ငံခြားသား ၂၄ ဦးတို့ တစ်ပတ်တာ အပစ်အခတ်ရပ်စဲထားစဉ် ပြန်လည်လွတ်မြောက်လာခဲ့ပြီး အစ္စရေးအကျဉ်းထောင်များမှ ပါလက်စတိုင်း ၂၄၀ ပြန်လည် လွတ်မြောက်ခဲ့သည်။ နိုင်ငံခြားသားများမှာ အပစ်အခတ်ရပ်စဲရေး သဘော တူညီချက် ပြင်ပ သီးခြား ‌ဆွေးနွေးမှုများဖြင့် လွတ်မြောက်လာခြင်းဖြစ်သည်။

“ရန်လိုမှုတွေ ဆက်လက်ဖြစ်ပေါ်ဖို့ဆီကို သွားနေကြတယ်ဆိုတာ ရှင်းပါတယ်။ အပစ်အခတ်ရပ်စဲရေးနဲ့ အကျဉ်းသားလဲလှယ်ရေး ဆက်လုပ်ဖို့ လမ်းမမြင်ရဘူး။”

 

အပစ်အခတ်ရပ်စဲရေး ဆက်လက် သက်တမ်းတိုးရန် ကာတာက ဦးဆောင်ပြီး အီဂျစ်နှင့် အမေရိကန်တို့မှ ကူညီထောက်ပံ့မှုဖြင့် တစ်ညအတွင်း ဆွေးနွေးမှုတွင် ပြီးခဲ့သည့်အပတ်အတွင်း လက်ခံကျင့်သုံးခဲ့သည့် အစီ အစဉ်အတိုင်း ဆက်လက်လုပ်ဆောင်ရန်နှင့် ကူညီထောက်ပံ့ရေးများ ဂါဇာသို့ ထပ်မံတိုးမြှင့်သွားရန်တို့ ဆွေးနွေးခဲ့ကြသည်။

 

သဘောတူညီမှုမရခြင်းကို နှစ်ဖက်လုံးက ကွဲပြားခြားနားစွာ ရှင်းလင်းခဲ့ကြသည်။

 

Mr. Jabareen က ဖုန်းဖြင့် ဆက်သွယ်မေးမြန်းရာတွင် ဟားမက်စ်တို့က အစ္စရေးအဆိုပြုစာရင်းမှ အမျိုးသမီး အချို့ကို စစ်သားများအဖြစ် လွှတ်ပေးရာတွင် ထည့်သွင်းရန် စဉ်းစားထားကြောင်း၊ ဟားမက်စ်တို့က အဆိုပြုမှု သုံးခု ပြုလုပ်ခဲ့ကြောင်း၊ ၎င်းအဆိုပြုမှု သုံးခုလုံးတွင် အစ္စရေး အရေအတွက် အနည်းငယ်နှင့် ပါလက်စတိုင်း အကျဉ်းသား ဒါဇင်နှင့် ချီ၍ လဲလှယ်ရေးပါဝင်ကြောင်း ပြောသည်။ ပြီးခဲ့သည့် ၇ ရက်ကြာအပစ်အခတ်ရပ်စဲရေး ကာအတွင်း လဲလှယ်ရေးအစီအစဉ်တွင် ဓားစာခံတစ်ဦးလွှတ်ပေးတိုင်း ပါလက်စတိုင်း အကျဉ်းသား သုံးဦး လွှတ်ပေးရန် တောင်းဆိုခဲ့သည်။

 

အဆိုပြုမှုတစ်ခုမှာ Bibas မိသားစုမှ မိခင်နှင့် သားနှစ်ဦး၏ ရုပ်အလောင်းများနှင့် အစ္စရေးတို့ ၂၀၁၄ ခုနှစ်ကတည်းက ထိန်းသိမ်းထားခဲ့သည့် ပါလက်စတိုင်းအကျဉ်းသား ဒါဇင်အနည်းငယ်ခန့် လဲလှယ်ရေး ဖြစ်သည်ဟု Mr. Jabareen က ပြောသည်။

 

နောက်ထပ် ဟားမက်စ်တို့၏ အဆိုပြုချက်မှာ အသက်ရှင်လျက်ရှိသေးသည်ဟု ၎င်းတို့ပြောကြားထားသော မိသားစု၏ ဖခင်ဖြစ်သူ Yarden Bibas ကို ၈၀ ခုနှစ်များကပင် ထောင်ဒဏ်ကျခံနေရသည့် အကျဉ်းသားများ အပါအဝင် အစ္စရေးအကျဉ်းထောင်များအတွင်း ကာလကြာရှည် ကျခံနေရသည့် ပါလက်စတိုင်းအကျဉ်းသား ဒါဇင်အနည်းငယ်နှင့် လဲလှယ်ရေးဖြစ်သည်ဟု Mr. Jabareen က ပြောသည်။

 

အခြားသော ဟားမက်စ်တို့၏ အဆိုပြုချက်မှာ နှစ်ဘက်လုံးမှ အသက် ၆၀ ကျော် ဖမ်းဆီးခံထားရသူများ လွှတ်ပေးရေး၊ ဟားမက်စ်တို့၏ အောက်တိုဘာ ၇ ရက်တိုက်ခိုက်မှုနောက်ပိုင်း ဖမ်းဆီးခံရသူ အများအပြား ပါဝင်သည့် အခြားသော ပါလက်စတိုင်း အကျဉ်းသား ၁၃၀ ခန့် လွှတ်ပေးရန်တို့ဖြစ်သည်။

 

အစ္စရေးတို့က အဆိုပြုမှု ၃ ခုလုံးကို ငြင်းပယ်ခဲ့သည်ဟု Mr. Jabareen က ပြောသည်။

 

“ရန်လိုမှုတွေ ဆက်လက်ဖြစ်ပေါ်ဖို့ဆီကို သွားနေကြတယ်ဆိုတာ ရှင်းပါတယ်။ အပစ်အခတ်ရပ်စဲရေးနဲ့ အကျဉ်းသားလဲလှယ်ရေးဆက်လုပ်ဖို့ လမ်းမမြင်ရဘူး။” ဟု ၎င်းက ပြောသည်။

 

ဆွေးနွေးညှိနှိုင်းမှုကို သိရှိသူတစ်ဦးက ဟားမက်စ်တို့၏ နောက်ဆုံးကမ်းလှမ်းမှုတွင် Bibases မိသားစုဝင်သုံးဦး၏ ရုပ်အလောင်းများ၊ Mr. Bibas နှင့် အခြားသော အမျိုးသမီး၊ ကလေးငယ်နှင့် သက်ကြီးရွယ်အို ခြောက်ဦးတို့ ပါဝင်သည်ဟု ဆိုသည်။ အစ္စရေးတို့က ငြင်းပယ်ခဲ့ခြင်းအကြောင်းမှာ အသက်ရှင်နေသေးသည်အမျိုးသမီးနှင့် ကလေးငယ်အားလုံး ပထမဦးစွာ လွှတ်ပေးရေး အလိုရှိသောကြောင့် ဖြစ်ကြောင်း ၎င်းက ပြောသည်။

 

ရှေ့မတိုးနောက်မဆုတ်အခြေအနေဖြစ်ရခြင်းအကြောင်းမှာ အရပ်သားနှင့် စစ်သား မည်ကဲ့သို့ ခွဲခြားမည် ဆိုသည်ကို သဘောမတူသောကြောင့်ဟု အစ္စရေးအရာရှိတစ်ဦးက ပြောသည်။ ဟားမက်စ်တို့က စစ်မှုထမ်း နိုင်သည့် အသက်အရွယ် သို့မဟုတ် စစ်စခန်းများအနီး ဖမ်းဆီးရရှိသည့် အမျိုးသမီးများကို အသက် ၄၀၊ ၅၀ အရွယ်ရှိ အမျိုးသားများနည်းတူ အရန်တပ်ဖွဲ့များတွင် တာဝန်ထမ်းဆောင်နိုင်သည့်အတွက် စစ်သုံ့ပန်းများအဖြစ် သတ်မှတ်သည်ဟု ၎င်းအရာရှိက ပြောသည်။

 

သောကြာနေ့တွင် ပျက်ပြယ်ခဲ့သည့် အပစ်အခတ်ရပ်စဲရေးအတွက် အမေရိကန် နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီး အန်တိုနီဘလင်ကန်က ဟားမက်စ်တို့ကို အပြစ်တင်ခဲ့သည်။ ၎င်း၏ နှစ်ရက်အကြာ အရှေ့အလယ်ပိုင်းခရီးစဉ်ကို အဆုံးသတ်ခဲ့သည့် ဒူဘိုင်းမှ မထွက်ခွာမီ "အပစ်အခတ်ရပ်စဲရေး အဆုံးသတ်သွားတာ ဘာကြောင့်လဲဆိုတာ နားလည်ဖို့ အရေးကြီးပါတယ်။ ဘာကြောင့် အဆုံးသတ်သွားလဲဆိုတော့ ဟားမက်စ်တွေကြောင့်ပါ။ ဟကားမက်စ်တွေက သူတို့လုပ်ဆောင်မယ်လို့ ပေးထားတဲ့ ကတိပျက်ခဲ့တယ်။” ဟု ၎င်းက ပြောသည်။

 

Mr. Blinken က မှတ်ချက်ပေးခဲ့သည်မှာ ၇ ရက်တာ ရပ်ဆိုင်းမှု မပျက်ပြယ်မီ မနက်အစောပိုင်းတွင် ဟားမက်စ်တို့က "ဂျေရုဆလင်တွင် ရက်စက်ယုတ်မာသည့် အကြမ်းဖက်မှုတစ်ခု ပြုလုပ်ခဲ့ကြောင်း”၊ ထို့အတွက် ကြာသပတေးနေ့တွင် သုံးဦးသေဆုံးခဲ့ကြောင်း ပြောသည်။ အစ္စရေးအာဏာပိုင်များက ပါလက်စတိုင်း သေနတ်သမား နှစ်ဦးက ဂျေရုဆလင် ဆင်ခြေဖုံးရှိ ဘတ်စ်ကားမှတ်တိုင်တစ်ခုတွင် ပစ်ခတ်တိုက်ခိုက်မှုကြောင့် အခြား ခြောက်ဦးလည်း ဒဏ်ရာ ရခဲ့သည်ဟု ဆိုသည်။

 

Mr. Blinken က ဟားမက်စ်တို့သည် သောကြာနေ့တွင် အစ္စရေးသို့ ဒုံးကျည်များပစ်ခတ်ခဲ့ပြီး ၎င်းတို့ ကတိပြုထားသည့် ဓားစာခံလွှတ်ပေးရေးကိုလည်း မလုပ်ဆောင်ခဲ့ကြောင်း ပြောသည်။

 

၎င်းက အစ္စရေးတို့သည် စစ်ရေးတိုက်ခိုက်မှုများမှ ကင်းလွတ်သည့် နေရာများကို အများသိအောင် ထုတ်ပြန်ခြင်း အပါအဝင် အရပ်သားအသက်များ ကာကွယ်ရေးအတွက် ပြင်ဆင်မှုများလည်း လုပ်ဆောင်နေကြောင်း ပြောသည်။

 

ဒူဘိုင်းမှ COP28 ရာသီဥတုဆိုင်ရာ ထိပ်သီးအစည်းအဝေး ပြင်ပတွင် Mr. Blinken သည် အီဂျစ်၊ ဘာရိန်း၊ ကာတာ၊ အာရပ်စော်ဘွားများပြည်ထောင်စု၊ ဂျော်ဒန်နှင့် ပါလက်စတိုင်းအာဏာပိုင်များအပါအဝင် အာရပ်နိုင်ငံများနှင့် တွေ့ဆုံခဲ့သည်။ "တရားမျှတမှုနှင့် ရှေရှည် ငြိမ်းချမ်းမှု လမ်းကြောင်းပေါ်သို့ သွားရောက်ရေး"၊ အစ္စရေးနှင့် ပါလက်စတိုင်းတို့၏ နှစ်နိုင်ငံ ဖြေရှင်းချက်ဆီသို့ အရွေ့တို့ကို ဆွေးနွေးခဲ့ကြောင်း ၎င်းက သတင်းထောက်များကို ပြောသည်။

 

ကိုးကား - The New York Times

ပုံစာ - ဂါဇာမှ အစ္စရေးသို့ ပစ်လွှတ်ခဲ့သည့် ဒုံးကျည်များ။ (Photo: Jack Guez/Agence France-Presse – Getty Images)

 

 Burma Associated Press